Sámiid duohtavuohta- ja soabadankomišuvnna dilli lea ságastahttán maŋimuš áiggiid mediain ja sosiála medias. Sámedikki válljen komissárat Miina Seurujärvi ja Heikki J. Hyvärinen dáhtuiga miessemánus stáhtaráđis earu luohttámušdoaimmasteaskka. Stáhtaráđđi dohkkehii earrobivdagiid 25.5.2022.
Dasa lassin váldočálli Ánneristen Juuso almmuhii badjelas vahku dassái virgegaskavuođa burgimis. Komišuvnna golbma komissára ja čállingotti golbma plánejeaddji leat gártan vuogaiduvvat váidalahtti dillái ja ortniiduvvat siskkáldasat ođđasit daid komišuvnna bargguid, maid dán dilis lea vejolaš bargat, ollašuhttimii.
Hannele Pokka gaskaboddasaš ságadoallin
Komissárat válljejedje mannan bearjadaga čoahkkimistis Hannele Pokka komišuvnna gaskaboddasaš ságadoallin. Komissára Pokka lohká, ahte komišuvnna joatkka lea komišuvnna ásaheaddjiid, Suoma stáhta, sámedikki ja nuortalaččaid siidačoahkkima gieđain. Ásaheaddjioassebealit leat gullan komissáraid ja čállingotti komišuvnna dilis ja komišuvnna doaibmanvejolašvuođain.
– Komišuvnna ásaheaddjit árvvoštallet ja mearridit, sáhttágo komišuvnna barggu joatkit, Pokka muitala dilis komišuvnna birra.
Pokka lohká, ahte komišuvnna barggut joatkašuvvet eahpesihkkaris dilis fuolakeahttá.
– Mii komišuvnna lahtut, komissárat ja plánejeaddjit, joatkit válmmaštallanbarggu, vai go komišuvdna vejolaččat joatká barggus, barggu ii dárbbaš álggahit áibbas álggu rájes.
Pokka oaidná komišuvnna siste ja birra dáhpahuvvan ságastallama govvet historjjá noađi.
– Sámiid duohtavuohta- ja soabadankomišuvdnii čujuhuvvo dál visot dat eahpeluohttámuš, maid sámit dovdet Suoma stáhta ja stáhtadoaibmiid ektui. Máŋggat sámiid dili buorideaddji evttohusat eai leat ollašuvvan.
– Lea čielggas, ahte dákkár bargu ii leat álki. Váttisvuođat ja kriisat soitet šaddat, dego dál mii leat vásihan, Pokka lohká ja čujuha komišuvnna ásahanhistorjjái ja mandáhttii. Dasa lassin Pokka deattuha komišuvnna barggu mearkkašumi.
– Duohtavuohta- ja soabadankomišuvdna lea válmmaštallojuvvon guhká. Dan bargun lea loktet oidnosii sámiide dahkkon riekteloavkidemiid ja olggušteami maid stáhtta lea dahkan. Dasa lassin galgá evttohusaid, vai dat ii dáhpáhuvašii šat. Duohtavuohta- ja soabadankomišuvnna bargui lea duođalaš dárbu.
Komissárat optimistalaččat komišuvnna barggu joatkaga ektui hástalusain fuolakeahttá
Sámiid duohtavuohta- ja soabadankomišuvnna komissárat mearridedje ortniiduvvančoahkkimistis juovlamánus 2021, ahte komišuvnna ságadoallivuorru johtá komissáras nubbái viđa mánu bajiin. Vuosttas ságadoallin válljejuvvon komissára Irja Jefremoff muitala, maid komišuvdna lea bargan su ságadoallibajis cuoŋománu 2022 rádjai.
– Komišuvdna lea vuosttas jahkebeali áigge dikšon barggu organiseremii laktáseaddji bargguid, earret eará rekryteren bargiid. Leat maiddái ožžon áigeguovdilis dieđu sámi doaibmiin iešguđet surggiin.
Jefremoff muitala, ahte komišuvdna lei aiddo álggaheamen dehálaš oasi barggustis, nappo sámiid gullandilálašvuođaid, go diehtu komissáraid earrobivdagiin bođii almmolašvuhtii. Son lea goittotge optimistalaš komišuvnna barggu joatkaga ektui.
– Dál go psykososiála doarjja lea álggahan barggus, lea dehálaš joatkit ovttas searvvuš- ja ovttaskas olbmuid gullamiidda. Dát sáhttá dieđusge dáhpáhuvvat easkka dan maŋŋil, go komišuvnna lahtuide ja barggu joatkagii laktáseaddji áššit leat čielggaduvvon.
Komissára Kari Mäkinen mielas komissára vásihan hástalusat čájehit komišuvnna barggu mearkkašumi ja alla vuordámušaid barggu bohtosiid ektui.
– Mun oainnán komišuvnna barggu dehálažžán ja hástaleaddjin. Komišuvnna barggus šaddan váttisvuođat deattuhit dan dehálašvuođa.
Čállingotti buorre joavkovuoigŋa lea veahkehan, go ii leat diehtu komišuvnna joatkagis
Plánejeaddjin njukčamánu loahpas álggahan Ásllat Ovllá Länsman mielas komišuvnna kriisa lea šallošahtti ja lossat, muhto dat sáhttá su mielas maiddái buoridit komišuvnna doaimma ja doaibmavugiid.
– Mun ohcen dán bargui eandalii danin, ahte mun oainnán komišuvnna mandáhtas namuhuvvon ulbmiliid ollašuhttima hui dehálažžan. Danin mu mielas sámeservoša ovdanbuktin fuolaid ulbmiliid ja bargguid ollašuvvamis nu ahte dat fámuidahttá ja lea ávkin sámiide galgá váldit duođas. Komišuvdna ii sáhte lihkostuvvat barggustis sámiid oassálastima ja dohkkeheami haga. Ásaheaddjiid luohttámuš komišuvnna ektui lea dieđusge buorre vuolggasadji komišuvnna bargguid álgui ja bargoráffái. Komissáraid ja čállingotti oktan dehálamos bargun lea leamaš ja lea ain doaimmaid ja dieđiheami bokte oažžut doarvái nana luohttámuša, vai sámit oassálastet komišuvnna dilálašvuođaide, gullamiidda ja eará ovttasbargui. Dát luohttámuš lea bidjon gažaldatvuložin ja dasa komišuvdna ferte bastit dál vástidit. Ovttasbargguin ja ipmárdusain, ii vuostálagaid ja gažaldatvuložin bidjamiin.
Länsman lohká komišuvnna doaimma positiivvalaš ovdáneami ektui dehálažžan dan, ahte buot oassebealit oassálastet ságastallamii das maid galgá bargat dál vai dilli buorrána, vaikko buohkat eai oassálaste ieš mearrádusa dahkamii.
– Almmolaš luohttámuša huksema lassin maiddái siskkáldas luohttámuša nannemii galgá giddet fuomášumi. Mun anán hui dehálaš áššin dan, ahte komišuvnna siskkáldas ovttasbarggu huksemii ja oktasaš ipmárdusa hápmemii geavahit doarvái áiggi, Maŋimuš beivviid ságastallamat komissáraid ja čállingotti gaskkas leat leamaš dárbbášlaččát.
Länsman muittuha, ahte buot komišuvnna bargui álgán olbmot leat álggahan barggus movttain barggu lihkostuvvama ektui.
– Komišuvnna ovttasbarggu huksen ja oktasaš ipmárdusa hápmen orru báhcán eará agendaid ja gullamiidda hohpohallama vuollái. Komišuvnna guođđán olbmuid krihtalaš fuomášumiid galgá mu mielas váldit vuhtii barggu joatkaga plánemis. Komišuvnna guođđán olbmuidges lea eahperelevánta kritiseret, dat lea ságastallan das mii lea dáhpáhuvvan, iige ahte manin dat dáhpahuvai. Juohkehaš dahká iežas mearrádusa barggus ja luohttámušdoaimmas birra iežas árvvuid ja oainnuid vuođul. Ná hástaleaddji ja dovdduide čuohci barggu ii leat vuogas joatkit, jos olbmos ii leat šat luohttámuš ja doaivva dili buorráneami ektui.
Go Länsman suokkardallá komišuvnna dili, Länsman giitá čállingotti lahtuid.
– Mun lean erenomáš giitevaš das, ahte gáiddusbarggus fuolakeahttá čállingottis leamaš buorre vuoigŋa. Dat lea leamaš erenomáš dehálaš, go leat gártan eallit eahpesihkkaris dilis komišuvnna barggus ja joatkagis. Livčče juohke dáhpáhusas persovnnalaš beahttašupmi, jos barggut min oasil nogašedje, dáhpáhuvai dat de gean álgagis beare. Eandalii go mii plánejeaddjit eat leat bastán jur váikkuhit dili ovdáneapmái, Länsman lohká.
Maiddái Martta Alajärvi ja Inari Alanko leaba Länsmaniin ovttaoaivilis das, ahte man dehálaš čállingotti buorre vuoigŋa leamaš komišuvnna váttes dilis.