DIEĐÁHUS 13.5.2024
Leago soabadallan ja luohttámuš Suoma dásseválddi ja eamiálbmot sápmelaččaid gaskkas vejolaš? Olmmošvuoigatvuođaáššedovdi Martin Scheinin árvvoštallá Sámiid duohtavuođa- ja soabadankommišuvdnii gárvvistan čielggadusastis, ahte soabadallama eavttut leat hedjonan 2010-logu álggu rájes.
Alimus hálddahusriekti lea jagi 2011 rájes dahkan mearrádusaid sámiid eamiálbmoga iešmearridanvuoigatvuođa vuostá ja duvdán sámiid parlameantta, Sámedikki, bealiváldimiid iežas identitehtas ja lahttuvuođa eavttuin. Sámediggelága jienastanvuoigatvuođanjuolggadus lea šaddan šielbmágažaldahkan, mii lea sápmelaččaide lohpiduvvon divvojuvvot ráđđehusprográmmain, doaibmagoddesmiehttamušain ja ráđđehusa evttohusain. Nuppástuhttinlohpádusat leat goittotge measta 10 jagi áigge hilgojuvvon Riikkabeivviid gieđahallamis.
Riikkaidgaskasaš dásis eamiálbmotvuoigatvuođat leat ovdánan mearkkašahtti olu. ON:id ollesčoahkkin dohkkehii julggaštusa eamiálbmogiid vuoigatvuođain jagi 2007. Julggaštusas lea boahtán dehálaš oassi eamiálbmogiid vuoigatvuođaid ollašuvvama guoskkahan dulkomis.
Iešmearridanvuoigatvuohta lea julggaštusa mielde eamiálbmotvuoigatvuođaid guovddážis, man Suoma stáhta duojážassii loavkašuhttá dán čielggadusa mielde mii dál almmustahttojuvvo. Riikkaidgaskasaš olmmošvuoigatvuođasoahpamušaid bearráigeahččanorgánat, ON:id olmmošvuoigatvuođakomitea ja ON:id nállevealaheami vuostásaš komitea, leat nannen dan, ahte Suoma stáhta lea loavkašuhttán sihke riikkavulošvuoigatvuođaid ja politihkalaš vuoigatvuođaid guoskkahan oppalašsoahpamuša ja nállevealaheami vuostásaš oppalašsoahpamuša.
Eamiálbmotvuoigatvuođat leat dál boahtán áigeguovdilin maiddái sámiid árbevirolaš ealáhusaid hárjeheamis. Johkasápmelaš eallinvuohki lea šaddan áitatvuložin go luosa bivdin lea leamašan gildojuvvon juo njealját jagi. Ballat maiddái sápmelaš boazodoalu eavttuid hedjoneami ee. ruoná sirdašumi mielde boahtán ođđa industriijalaš fidnuid čuovvumuššan.
Scheinin čállin vuoigatvuođalaš sierračielggadus almmustahttojuvvo vuossárgga 20.5. Helssega universitehta váldoráhkadusa 3. gearddi Tekla Hultin sáles dmu 10–12. Dilálašvuohta lea rabas buohkaide.
Dilálašvuođa prográmma:
10.00 Rahpan, komišuvnna ságadoalli, bargoeallinprofessor Hannele Pokka
10.10 Riikkaidgaskasaš eamiálbmotvuoigatvuođat ja daid ollašuvvan Suomas – sierračielggadusa ovdanbuktin, professor Martin Scheinin
10.40 Panelaságastallan
- ságastallit muitalit geat sii leat
- eamiálbmotvuoigatvuođaid ollašuvvan Suomas – vuoigatvuođalaš perspektiivvat ja sámeservodaga vásáhusat
- geahččiid ja media gažaldagat
- streama čuovvuid gažaldagat chattas
11.45 Dilálašvuođa loahpaheapmi
Káffeguossoheapmi feaskáris
Áššedovdipanela ságastallit:
- Tuomas Ojanen, vuođđoláhkavuoigatvuođa professor, Helssega universitehta
- Laura Junka-Aikio, davvi politihka ja administrašuvnna professor, Lappi universitehta
- Janne Hirvasvuopio, Sámedikki lahttu 2024
- Tiina Sanila-Aikio, Sámi bálgosat ro:a ságadoalli, Sámedikki ságadoalli 2015–2019
- Kati Eriksen, ohcejohkalaš guolásteaddji, aktivista ja filbmabagadalli
Rávdnjen: Dilálašvuohta striimejuvvo ja dan sáhttá čuovvut čujuhusas:
https://youtube.com/live/Iy2mcOJ5vEUo
Video sáhttá geahččat dilálašvuođa maŋŋá komišuvnna neahttasiidduin https://sdtsk.fi/
Publikašuvnnat:
Kansainväliset alkuperäiskansaoikeudet ja niiden toteutuminen Suomessa
Valtioneuvoston julkaisuja 2024: 25
Bissovaš čujuhus: https://urn.fi/URN:ISBN:978-952-383-739-3
Riikkaidgaskasaš eamiálbmotvuoigatvuođat ja daid ollašuvvan Suomas
Stáhtaráđi almmustahttimat 2024: 26
Bissovaš čujuhus: https://urn.fi/URN:ISBN:978-952-383-755-3
Lassedieđut: Ságadoalli Hannele Pokka, hannele.pokka@sdtsk.fi , 050 570 3398
Váldočálli Ulla Aikio-Puoskari, ulla.aikio-puoskari@sdtsk.fi, 050 431 9952