Määŋg säʹmmlai vuõiggâdvuõđid õhttneei risttreeid da konfliikt lie šõddâm pääiklaž tääʹzzest historiallaš jâddõõǥǥi da jeeʹresnallšem intreeʹssi troopnmõõžži diõtt. Tät puätt ouʹdde Säʹmmlai tuõttvuõtt- da suåvâdvuõttkomissiooʹje tuejjuum kueiʹt ođđ pååđčiõlǥtõõzzâst.
Sääʹmkulttuur emeritusprofessor Veli-Pekka Lehtola čiõlǥtõs “Lääʹddjânnam riikk sääʹmpolitikk jiõččnažvuõđ ääiʹjest komiteasmiõtldõõǥǥi čuõvâst” da OTT Juha Guttoorm čiõlǥtõs “Säʹmmlai vuõiggâdvuõđ da õõutverddsažvuõtt – mõõn diõtt säʹmmlai sââʹj ravvummuš šõddii vueʹsttliikkõõzz 1990-lååǥǥ aalǥâst?” čuõvte Lääʹddjânnam säʹmmlai vuõiggâdvuõttsââʹj ouddnummuž maaʹttid âʹlddhistoriast.
Lehtola analysâstt čiõlǥtõõzzstes riikk da säʹmmlai kõskkvuõđid 1900-lååǥǥ aalǥâst ânnʼjõžpeeiʹv räjja viiđ komiteasmiõtldõõǥǥ (1905, 1938, 1952, 1973 da 1990) pääiʹǩ. Čiõlǥtõs täʹrǩstââll, mõõn vuâđald riikk lij âânnam säʹmmlaid di måkam juurdčemvueʹjj da rool lie meärtõõllâm tõn, mäʹhtt sääʹmaaʹššin leät saǥstõõllâm da tuʹmmjam. Lehtola ǩiiddat še čiõlǥtõõzzstes vuâmmšummuž jeäʹrbi mieʹldd tõõzz, ǩeäk lie õnnum äʹšštobddjen da mäʹhtt säʹmmlai jiõnn lij šõddâm kullum jeeʹres aaiʹji.
Guttoorm čiõlǥtõs čiŋlmââvv jeäʹrben 1990-lååǥǥ aalǥâst älggam lääʹjjšiõtteemhaʹŋǩǩõõzzid, kooi mieʹrren leäi ravveed säʹmmlai vuõiggâdvuõttsââʹj. Haʹŋǩǩõõzzi årra leäi viõkkšõs vuâsttlâsttmõš sääʹmvuuʹd väʹlddnarood kõskkvuõđâst. Kõrrsummus vuâsttlâsttmõõžž obbvuõttân šõõddi kulttuurjiõččvaaldâšm kuõskki lääʹǩǩobbvuõtt. Čiõlǥtõs täʹrǩstââll, mõõn diõtt säʹmmlai vuõiggâdvuõđi ravvummuž vuâsttlõʹstteš da mäʹhtt vuâsttlõʹstti fiʹttje meerlai õõutverddsaž âânnmõõžž kaiʹbbjõõzz.
Guttoorm mieʹldd reen kulttuurjiõččvaaldšemlaaʹjjin årstõʹtte 1990-lååǥǥ aalǥâst puârast älggam säʹmmlai vuõiggâdvuõttsââʹj ouddnummuž, da seämma eettmõš juätkkai õinn tän peeiʹv.
– Õinn täi peeiʹvi joorri säʹmmlažvuõđ meärtõõllmõõžž kuõskki reidd aaʹlji jiõččvaaldšemlaaʹjji ǩiõttʼtõõllmest 1990-lååǥǥ aalǥ eeʹttiǩ-kååʹddest, čiõlǥtõõzzâst tuõđât.
Lehtola ǩiõttʼtââll še čiõlǥtõõzzstes nuʹtt koččum “jåårǥnallšem tääʹssäärv” teeʹm.
– Saǥstõõllmõš sääʹm alggmeer vuõiggâdvuõđin šõddii vueʹsttliikkõõzz, koʹst jeeʹres pääikla aʹlǧǧe kaiʹbbjed seämma vuõiggâdvuõđid. Pâʹjjel 40 eeʹǩǩed juätkkjam konfliktt lij årstâttam säʹmmlai vuõiggâdvuõđid kuõskki lääʹjjšiõttummuž, Lehtola ǩeeʹrjat.
Õlmstâʹttemšõddmõš Sajoozzâst Aanrest da ougglõsõhttvuõđin se 5.2. čiâss 10–15
Lehtola da Guttoorm pååđčiõlǥtõõzzi pukid äävas õlmstâʹttemšõddmõõžž riâžžât Sääʹmkulttuurkõõskõs Sajoozzâst Aanrest seärad täʹlvvmannu 5. peeiʹv čiâss 10–15. Šõddmõʹšše vuäitt vuässõõttâd še Zoom-ougglõsõhttvuõđ pääiʹǩ. Striim ruõkkât.
Šõddmõš lij lääʹddǩiõllsaž.
Pueʹtted tiõrvân!
Čiõlǥtõõzzid õlmstââʹttet Riikksuåvtõõzz neʹttseeidain se 5.2. čiâss 8:
- Veli-Pekka Lehtola: Lääʹddjânnam riikk sääʹmpolitikk jiõččnažvuõđ ääiʹjest komiteasmiõtldõõǥǥi čuõvâst: https://urn.fi/URN:ISBN:978-952-383-584-9
- Juha Guttorm: Säʹmmlai vuõiggâdvuõđ da õõutverddsažvuõtt – mõõn diõtt säʹmmlai sââʹj ravvummuš šõddii vueʹsttliikkõõzz 1990-lååǥǥ aalǥâst?: https://urn.fi/URN:ISBN:978-952-383-920-5
Čiõlǥtõõzz lie vueʹssen Säʹmmlai tuõttvuõtt- da suåvâdvuõttkomissio pååđčiõlǥtõõzzi rääidast. Komissio tuâjjan lij čiõlǥted säʹmmlai ǩiõččlâʹsttem čårstummuž da assimilaatio di puʹhtted ouʹdde kuånstid suåvâdvuõđ raajjâm diõtt alggmeer säʹmmlai da Lääʹddjânnam riikk kõõskâst. Teâđ komissiooʹje valmštõllum čiõlǥtõõzzin käunnʼje neʹttseeidain https://sdtsk.fi/julkaisut/.