Komissio kulddli teänoummi huõlid luõss-šeeʹllem ǩiõlddjest juʹn kuälmad eeʹjj
Luõss-šeellmõš lij Teän da tõn čårrjooǥǥi kuâŋŋ jälsteei säʹmmlai jieʹllem, tällõõzz da kulttuur ǩeäʹdǧǧjueʹlǧǧ, kåått lij ǩeâllʼjam morddjeǩani dohti iiʹjji ääiʹj. Luõss-šeellmõš miârkkšââvv Teän čääʹccvuuʹd jeälsteeʹjid nuʹtt tällõõzzlaž piʹrǧǧummuš, äʹrbbteâđai da –tääidai pâʹjjel puõlvvõõǥǥi juätkkjummuž, ko jiiʹjjes identiteeʹtt vuâđ. Puk tät lij ååʹn vaar vueʹlnn luõssnääʹl vooʹps occneen. Luõzz šeellmõš lij ǩiõlddum ǩeäččlõõžži juʹn kuälmad eeʹjj.
Teän Äittsâvvnest (Áitesavvon) Uccjooǥǥâst 23.-24.5. jäʹrjstum seminaarâst oʹcceš vasttõõzzid čuõʒʒi kõõččmõõžžid. Mõõnn diõtt Teän luõssnääʹl leʹbe Atlaant luõssnääʹl lie occnam nuʹtt kõrrsen ko lie? Käunnai-a vuâkka mäinn miârâst, koʹst šeeʹlet jõnn käärbivuiʹm da šillum kuõʹlid čaʹjjee še Atlaant luõzz? Avi lij-a mäinnan luõzzid miârâst šiiʹlli jeeʹres jieʹllʼjin mâʹte nueʹrjin, kookk ååʹn lie suõjjlem seʹst? Mii lij pirrõs-suuʹlmi vuässõs jaukkmest? Mii miârâst lij jååʹttmen, kõʹčče mäŋggaz.
Seminaar saǥstõõllmõõžž joottle šeellmõõžž kuõskki meärrõõzzin, Taarr da Lääʹdd kõskksaž suåppmõš-saǥstõõllmõõžžin säʹmmlaid kuõskki vuâđđ- da ooumažvuõiggâdvuõđid, vuäʹmstemvuõiggâdvuõđid di kõõččmõõžžid säʹmmlai äʹrbbvuõđlaž teâđ miârktõõzzâst luõssnaaʹli šiõttõõllmõõžžâst. Kuhttui pieʹli Teän jeälstam säʹmmla lie âânnam šeeʹllemčaaʹʒʒines da kueʹllnaaʹlines huõl äʹrbbvuõđeez ohjjummšest tok 1900-lååǥǥ peäʹl räjja. Määŋg vueiʹnne probleeʹmi alggvieʹrren tõn, što pääiklaž säʹmmlai jiõn ij leäkku kulddlum, ij-ka kueʹllšeeʹllemvuõiggâdvuõđi vuäʹmsteeʹjin leäkku meäʹrreemväʹldd.
— Ko Teän aaʹššin saǥstõõlât, õõlǥči pukin vueʹsspieʹlin leeʹd tuõtt vaaiktemväʹldd, tuõđi sääʹm tuõttvuõtt- da suåvâdvuõttkomissio saaǥǥjååʹđteei Hannele Pokka seminaarâst ââʹnnmes alttõs-saakkvuârast. Son muʹštti tõn, što kueʹllčaaʹʒʒi vuäʹmsteeʹjen lie vueʹssneǩ-kååʹdd leʹbe privaatt, jäänaš säʹmmlai vuäʹmstem tääl.
— Saǥstõõllâmriâšldõk lij rajjum nåkkmen, što tõʹst jeäʹt valddu lokku kueʹllšeeʹllemvuõiggâdvuõđi vuäʹmsteeʹji jiõn. Biolooglaž da kueʹlltuʹtǩǩeeʹji paaldâst saǥstõõllmõõžžin õõlǥči äʹšštobddjen leeʹd še säʹmmlai nõõmeem alggmeervuõiggâdvuõđi da äʹrbbvuõđlaž teâđ äʹšštobddi, säärnai Pokka.
Pokka eʹtǩǩii, što Lääʹdd saǥstõõllâmväʹlddõskååʹdd saaǥǥjååʹđteeʹjen õõlǥči nõõmeed Uccjooǥǥ kueʹllšeeʹllemvuuʹd da Sääʹmteeʹǧǧ õhttsânji nõõmeem ooumaž.
Pokka jurddjid saǥstõõllâmväʹlddõskååʹdd norrõõzzâst späʹssbõʹššeš määŋgain saakkvuârain. Vetsikko vueʹssneǩ-kååʹdd vuäzzlaž Anne Nuorgam smiõtti vueiʹttemvuõđ viikkâd čääʹccvuuʹdi da kueʹllšeeʹllemvuõiggâdvuõđi vuäʹmsteeʹji luämmummuš Mädd- da meäʹcctäällministeria jååʹđtem saǥstõõllmõõžžin vuõiggâdvuõttkansleeʹr seʹlvvtemnalla.
Seminaarin saakkvuârain viiʹttješ määŋg vuâra ââʹlmõs vuõiggâz eeʹjj 2022 uʹvddem tuʹmmstõʹǩǩe, koʹst lååʹvteʹmes kueʹllšeellmõõžžâst Teän čårrjooǥǥin viârtum leämmaž säʹmmlaid pieʹstte viârtummšin. Tuʹmmstõõǥǥ ââʹnet samai miârkteeʹjen tõn diõtt, što tõʹst õʹnneš Lääʹddjânnam vuâđđlääʹjjest säʹmmlaid meäʹrruum alggmeeran staanum vuõiggâdvuõđ jiiʹjjes kulttuuʹre. Tuʹmmstõk miârkkšõõvi tõn, što šeellmõõžž ǩiʹččeš miârkteei vueʹssen jokksäʹmmlai kulttuurâst.
Seminaar Teän čääʹccvuuʹd vuõiggâdvuõđin da jiiʹjjesnallšemvuõđin jäʹrjste Lääʹdd da Taarr sääʹmteeʹǧǧ di Deanu čázadaga guolástanhálddahus (TF, Teän čääʹccvuuʹd kueʹllšeeʹllemvaaldâšm Taarrâst). Säʹmmlai tuõttvuõtt – da suåvâdvuõttkomissio vuässõõđi seminaaʹre ja valmštõõđi seämmast ǩieʹssmannu aalǥâst jeeʹres åʹrnn sääʹmvuuʹdest jåʹttjeei sääʹm-meer kuullmõõžžid.
Teʹkstt Ulla Aikio-Puoskari
Snimldõõǥǥ Eeva Mäkinen
Säämas jåårǥlâttam Merja Fofonoff
Looǥǥ lââʹzz:
Seminaari Tenon vesistön oikeuksista ja erityispiirteistä Utsjoella 23.-24.5.2023
”Paikallisia ei kuulla yhtään”