Sámi boazodoalu dilis Suomas leat gárvánan guokte ođđa čielggadeami. Dutkit Anne-Maria Magga ja Ovllá-Ánte Labba leaba čállán Sámiid duohtavuohta- ja soabadankomišuvdnii sierračielggademiid, main soai gieđahallaba čiekŋalit árbevirolaš ealáhusa vuoigatvuođalaš sajádaga ja dasa laktáseaddji hástalusaid.
Čielggademiid dieđut sámi boazodoalu vuoigatvuođain dievasmahttet nuppiideaset. Almmustahttimat sisttisdollet maiddái olu oktasaš temáid, dego suopmelaš boazodoalloláhkaásaheami váilevašvuođaid, ja dárbbu dovddastit sápmelaččaid vuoigatvuođaid ja árbevirolaš boazodoalu iešvuođaid. Čielggadeamit addet doaibmabidjoevttohusaid dili divvuma váras.
”Siiddaid heajos sajádat dahká vejolažžan rivttiid loavkideami”
Magga čielggadeapmi dutká suopmelaš boazodoalloláhkaásaheami ja bálggusvuogádaga váikkuhusaid sámi boazodollui ja erenomážit dan árbevirolaš siidavuogádahkii. Čielggadeapmi buktá ovdan, ahte láhkaásaheapmi ii dovddas sámi boazodoalu erenomáš iešvuođaid iige sámiid eananvuoigatvuođaid árbevirolaš guohtuneatnamiidda. Dan dihte sámi boazodoalu dilli lea hui váigat máŋgga bálgosis.
- Sámi boazodoalu ja siiddaid heajos riektesajádat Suoma láhkaásaheamis dahká vejolažžan guohtunguovlluid rivvemiid ja vuoigatvuođaid loavkidemiid, mat čuhcet sápmelaš boazodoalliide ja siiddaid guohtuneatnamiidda. Dasa lassin dat váttásmahttá árbevirolaš sápmelaš boazodoalu ja jahkodatjohtima hárjeheami, lasiha badjelmeare guođoheami, váttásmahttá boazodoalliid vuogáiduvvama dálkkádatrievdamii, ja dagaha boazodoalliide ja sámenuoraide eahpesihkkarvuođa ealáhusa boahtteáiggis.
- Dát bealistis áitá sámi boazodoalu sirdašuvvama boahttevaš buolvvaide eallinfámolaš ealáhussan, makkárin sápmelaččat hálidit dan doalahit, Magga čállá.
Labba vuodju čielggadeamistis sámi boazodollui laktáseaddji vuoigatvuođaide Suomas riekteortnega geahččanguovllus ja čilge historjjá dáhpáhusaid, mat leat váikkuhan boazodoalu vuogáiduvvamii. Maiddái son gávnnaha, ahte dálá boazodoalloláhka ii sihkkarastte gokčevaš vugiin ovdamearkka dihte sámiid boazoguohtunvuoigatvuođaid ja vieruiduvvan rievtti.
- Sápmelaččaid vuoigatvuođat ja kollektiivvalaš eamiálbmotvuoigatvuođat, mat vuođđuduvvet dološráje návddašeapmái ja siiddaid sajádahkii, eai leat dovddastuvvon Suoma láhkaásaheamis. Sámi boazodoalliin ii leat iežaset virggálaš boazodoalu hálddašanorgána Suomas. Boazodoalu ráddjejeaddji eará eanangeavaheami guovddáš láhkaásaheapmi ii ceahkkálas buorádusain fuolakeahttá vástit riikkaidgaskasaš vuoigatvuođa dálá dili.
- Sámi boazodoalu vuoigatvuođalaš sajádat lea Suomas máŋgga láhkai heajut go Ruoŧas ja Norggas, Labba čállá.
Sihke Magga ja Labba evttoheaba, ahte Suomas ođasmahttigohtet boazodoallolága. Lágas galggašii dovddastit sámi boazodoalu ja siidavuogádaga. Boazodoalloláhka galggašii čuovvut eamiálbmotrivttiid, maid riikkaidgaskasaš vuoigatvuođaid geatnegasvuođat dáhkidit sápmelaččaide, ja nannet sápmelaččaid boazomearkavuogádaga vuoigatvuođalaš suoji ja seailuma. Čielggademiin evttohit doaimmaid maiddái ovdamearkka dihte sámiid ruovttuguovllu boares vuvddiid suodjaleami, sápmelaččaid eanan- ja čáhcevuoigatvuođaid gáhttema ja eará eanangeavaheapmái váikkuheaddji láhkaásaheami ovddideami váras.
Almmustahttindilálašvuohta Roavvenjárggas ja Zoom-oktavuođain vu 16.12. dmu 10
Čielggademiid almmustahttindilálašvuohta lágiduvvo vuossárgga 16.12. dmu 10–12 sihke Arktikumis Aurora-Sáles Roavvenjárggas ja Vimeo-gáiddusoktavuođa bokte. Dilálašvuođa striimen báddejuvvo.
Dutkit Anne-Maria Magga ja Ovllá-Ánte Labba ovdanbuktiba dilálašvuođa álggus čielggademiideaskka guovddáš fuopmášumiid. Fáttáid gieđahallan joatkašuvvá panelaságastallamis, man jođiha komišuvnna ságadoalli Hannele Pokka ja masa oassálastet:
- Sámedikki stivrra lahttu, Gálddoaivvi bálgosa boazodoalli ja fitnodatdoalli Asko Länsman
- Sállevári bálgosa boazoisit Iisko-Henrik Näkkäläjärvi
- Erenomášáššedovdi Sanna Hast Bálgosiid ovttastusas
- Dutki/ dearvvášvuođadiehtagiid doavttir Ulla Timlin Oulu universitehtas
- Giehtaruohttasa bálgosa boazodoalli ja luondoaktivista Minna Näkkäläjärvi Eanodagas
Dilálašvuohta lea suomagielat ja rabas buohkaide.
Váimmolaš buresboahtin!
Čielggadeamit almmustahttojit vuossárgga 16.12. dmu 8 Stáhtaráđi neahttasiiddus:
- Anne-Maria Magga Suopmelaš boazodoalloláhkaásaheami ja bálggusvuogádaga váikkuhusat sámi boazodollui ja siidavuogádahkii -čielggadeapmi:https://urn.fi/URN:ISBN:978-952-383-643-3
- Ovllá-Ánte Labba Sámi boazodoalu vuoigatvuođalaš sajádat ja boazodollui laktáseaddji vuoigatvuođat Suomas vuoigatvuođaortnega vuođul -čielggadeapmi: https://urn.fi/URN:ISBN:978-952-383-659-4
Čielggadeamit leat oassi Sámiid duohtavuohta- ja soabadankomišuvnna sierračilgehusaid ráiddu. Komišuvnna ulbmilin lea čielggadit sápmelaččaid vásihan vealaheami ja assimilašuvnna, ja ovdanbuktit vugiid, maiguin láhčit vuođu eamiálbmot sápmelaččaid ja Suoma stáhta gaskasaš soabadeapmái. Dieđuid komišuvdnii válmmaštallojuvvon čielggademiin gávnnat neahttasiiddus https://sdtsk.fi/se/almmustahttimat/.