Sápmelaččat gárte nuppi máilmmisoađi sisa garraseappot go Suoma riikkavuložat gaskamearálaččat. Sápmelaš gillájeaddjit ledje eanet ja massimat stuoribut.
– Juoba soahtešiljus gahčče sápmelaččat gorálaččat eanet, gávnnaha Pekka Kauppala sierračielggadeamis, man son lea ráhkadan Sámiid duohtavuohta- ja soabadankomišuvdnii.
Filosofiija doavttir, Ruošša ja Nuorta-Eurohpá dutkamuša doseanta Pekka Kauppala čielggadeapmi komišuvdnii dárkkoda Suoma sámiid gieđahallama ja eallinvuorbbi nuppi máilmmisoađi sierrasođiid áigge.
– Soahtegažaldagat sisttisdollet Suomas ollu fámolaš, muhto ollásit dahje muhtin oassái čihkkojuvvon viiddes dovdduid. Dat leat ipmirduvvon Suomas ovttalágán eallinvuorbegažaldahkan, mat leat gieđahallojuvvon ja dikšojuvvon viiddes návccaiguin ja álbmotlaš konsensusiin. Seammá gažaldagat sápmelaččaid siste eai goittotge leat jurddašuvvon Suoma medias ja álbmoga ipmárdusain mearkkašahttin, vaikko dutkamuš čájeha, ahte soahtevahágat ja massimat eai leat sápmelaččaid siste aŋkke uhcit mearkkašahttit, Kauppala čállá.
Sámiid ruovttuguovlu gárttai sihke dálve-, joatkka- ja Lappi soađi áigge soahtedoaimmaid čuozáhahkan. Ovdal joatkkasoađi Suopma mearridii hohpolaččat ja hejot válmmaštallamiin evakueret olles Lappi, man geažil šadde lossa eváhkkomátki ja dávddaid siste máŋga sápmelaš gillájeaddji Gaska-Bađaeatnama eváhkkobáikkiin. Dasa lassin bohccuid bággoluobaheamit ja eará boazoroasut dagahedje sápmelaččaide stuorra ekonomalaš massimiid.
Ruŧŧii evakuerejuvvojedje uhcit sápmelaččat. Kauppala oainnu mielde Ruoŧa sámeguovlluid gávnnahedje vuohkkaseabbo evakuerenguovlun go Gaska-Bađaeatnama, mii lei guhkkin ja luonddudilis dáfus spiehkkasii sámeguovllus.
Olles joatkkasoađi áigge Lappi-guvlui sierravuoigatvuođaid vuođul sajáiduhttojuvvon Duiskka joavkkut dagahedje maiddái praktihka spiehkastatdili sámeguovlluide, gos dát joavkkut ledje čielgasit eanemusat Suoma siste. Dasa lassin nuortalaččaid guovlu Beahcámis gárttai sihke dálve- ja joatkkasođiin garra dáistalemiid sisa ja manahuvvui ja ásaidahttojuvvui ođđasit. Joatkkasoađi loahpas guovlu luobahuvvui Sovjetlihttui. Go joatkkasoahti nogai, álggii materiálalaččat duššadeaddji Lappi soahti duiskalaččaid vuostá. Sámeguovlu gillái duiskkalaččaid njulges ja duššadeaddji okkuperemis mearkkašahtti ládje.
– Riikkaidgaskasaš politihka gealdagasdilli ja militariserendeattut leat čuohcán mannan jagiid ain eanet Supmii, Lappii ja sámeguovlluide. Máŋgga gealdagasdili ja deattu ruohttasat ja veardádallančuoggát leat dološ áiggis. Dan dihte lea ain deháleappo diđoštit Suoma sámiid soahtehistorjjá čuolmmaid dutkanbarggu bokte, Kauppala gávnnaha.
Čielggadeapmi almmustahttojuvvo Stáhtaráđi neahttasiidduin be 7.3. dii 8:
- Pekka Kauppala: Nuppi máilmmisoađi sápmelaš gillájeaddjit ja sápmelaččaid massimat Suomas. https://urn.fi/URN:ISBN:978-952-383-687-7
Čielggadeamit leat oassi Sámiid duohtavuohta- ja soabadankomišuvnna sierračielggademiid ráiddus. Komišuvnna bargu lea čielggadit sápmelaččaid vásihan vealaheami ja assimilašuvnna ja buktit ovdan vugiid soabadeami huksema várás eamiálbmot sápmelaččaid ja Suoma stáhta gaskkas. Dieđut komišuvdnii ráhkaduvvon čielggademiin gávdnojit neahttasiidduin https://sdtsk.fi/julkaisut/.