Nuorttâlij historjá lii távjá muštâlum uáinust, mon láá miäruštâllâm nuubij, eromâšávt vääldist leijee, motiveh. Irja Jefremoff sierânâsčielgiittâs, mon sun lii valmâštâllâm sämmilij tuotâvuotâ- já sovâdâttâmkomissio várás, paajeed uáinusân nuorttâlij jieijâs muštâlusâid. Tot fáálá historjálii kejijmiäldásii čuopâstuv nuorttâlij kulttuur eellimvyeimist já muddoin.
– Čielgiittâsâst kulloo nuorttâlij jieijâs jienâ, já lâi tehálâš, et tom pargo poorgâi olmooš, kote lii iällám siärváduv siste iheluvvijd. Tot puáhtá čielgiittâs mii alda, ulguubiälásii kejâstuvttáá, kommentist nuorttâlii kulttuur syergis pargee Mari Gauriloff.
– Nuorttâliih láá ferttim kierdâđ jo tuárvi, já mun tuáivum et soováášvuotâ já ibárdâs sii kuáttá lassaan, iätá Jefremoff. Čielgiittâs vuálgá joton 1800-lovvoost já čuávu Paččveje, Piäccám já Syennjil nuorttâlij siijdâi já toi ässei já maajeeldpuáttei kolgâmušâid. Čielgiittâs čuávu maajeeldpuáttee puolvâid ain soođij já evakkoi čoođâ, tavas maccâm já uđđâ päikkikuávlu rašes uuccâm já nubástum tiilijd vuáhádume.
Kirjálij materialij lasseen Jefremoff lii kiävttám čielgiittâsâstis jieijâs sahhiittâlmijd, maid sun lii nuurrâm ive 1972 rääjist ain tááláá ääigi räi. – Ko must koijâdeh, et mon kuhháá taan paargon lii ájánâm, te lam páhudâm et ucánjáhháá paijeel 50 ihheed, sun iätá.
Nuorttâlâš kulttuur já sii jieijâs áárvu tobdo lii siäilum maaŋgâi vaigâdis mudoi čoođâ. Asâttem merkkâiivij ohtsiih juhleh pyehtih merikooskâi siärváduv oohtân. Kulttuur eromâšjiešvuođah, tááiđuh, taansah já leuʹdd eelih ain-uv. Nube tááhust kieskâd ovdâmerkkân maaŋgah puáris tiiŋgâi maaccâtmeh láá ravkkâm muštoid meid puárásub suhâpuolvâin já láá lamaš ubâ siärvádâhân iälláátteijee puudah.
– Lii tehálâš, et puárásub suhâpuolvah muštâleh já máttáátteh mijjân nuoráid mii historjá. Lii tehálâš sirdeđ tiäđu mijjân, vâi mij pyehtip sirdeđ tom ain ovdâskulij puátteid suhâpuolváid, iätá Nuorttâlâškulttuursiättus stiivrâ jeessân Jasmin Semenoff.
Jefremoff čielgiittâsâst láá meid iävtuttâsah tuotâvuotâ- já sovâdâttâmkomission. Tain tiäduttuvvojeh eromâšávt tárbu pisováid pargosoojijd ton saajeest, et máttááttâs- já kulttuurpargo ruttâdmeh liččii ovttuu proojeektluándusiih. Jefremoff mield meid tovláá haldâšemvuáháduv toimâlijd já ruđâlijd resursijd kalga nanodiđ. Ton lasseen luándu tile siäiludmist huolâ anneem lii tehálâš uási kulttuur já ärbitiäđu varjâlmist.
Helsig ollâopâttuv Aleksanteri-institut totkee Elina Kahla tiäduttij olgosadelemtilálâšvuođâst tom, et mon tehálâš tuotâvuotâ- já sovâdâttâmkomissio pargo lii puoh puátteid suhâpuolváid, sehe sämmilijd siärváduvváid já syemmilijd. – Ton lasseen, et mij kuullâp sii, kiäh láá kierdâm, lii tehálâš, et taan sullâsij pargoi peht ulmuuh šaddeh tiäđustiđ historjá iäge suovâ innig puátteevuođâst tagarijd aašijd. Tehálâš lii meid adeliđ kunnee taan paargon, tondiet ko taat lii kuhás uáinee visionar pargo.
Sämmilij tuotâvuotâ- já sovâdâttâmkomissio olgosadelij 20.8. Anarist komissaar Irja Jefremoff čielgiittâs Itäsaamelainen kulttuuriperintö nostaa omanarvontuntoa (Nuorttâsämmilâš kulttuurärbi paajeed ulmui jieijâs áárvu tobdo).
Jefremoff lasseen tilálâšvuođâst lijjii savâstâlmin Nuorttâlâškulttuursiättus stiivrâ jeessân Jasmin Semenoff, Suõnn ry toimâhovdâ Mari Gauriloff já Helsig ollâopâttuv Aleksanteri-institut totkee Elina Kahla.
Taat almostittem lii olášuttum uássin staatârääđi asâttâm sämmilij tuotâvuotâ- já sovâdâttâmkomissio pargo. Almostittem sistuálust västid tiäđu pyevtitteijee, ijge tekstâsistuálu veltidhánnáá oovdâst komissio ijge staatârääđi uáinu. Sierânâsčielgiittâs almosttittojii sämmilij tuotâvuotâ- já sovâdâttâmkomissio almostittemtilálâšvuodâst Aanaar Sajosist 20.8.2025. Olgosadâlduvah láá luhâmist já luođiimist staatärääđi almostittemarkkâduvâst. Päddi lii keččâmist já olgosadâlduvah luođiimist meiddei komissio nettisiijđoin.